ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

ظرائف آداب و رسوم اجتماعی و فرهنگی در آثار سعدی

صفحه (117 - 131)
شهربانو رنجبر ، محمدعلی داوودآبادی فراهانی ، محمدرضا زمان احمدی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1400

چکیده

زمینه و هدف: سعدی از جمله شاعران و هنرمندانی است که همچون جامعه شناسی آگاه به ثبت و ضبط بسیاری از آداب و رسوم عصر و محیط پیرامون خویش پرداخته است و شاید بتوان گفت نگاه وقادانۀ او گوی سبقت را از بسیاری از همطرازان خویش ربوده است. هدف اصلی این جستار بررسی ظرائف آداب اجتماعی و فرهنگی عصر و زمانۀ سعدی است که در آثار وی منعکس شده است.

روش مطالعه: روش مطالعه در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای است. دامنۀ پژوهش کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی میباشد.

یافته ها: آداب و رسوم اجتماعی بسیاری مانند توجه به جلب گردشگران، فروش اجناس تقلبی، حیطۀ اختیارات محتسبان، قتل مخنثان و پراکندگی زنان بدکاره در شهر از جمله نکات و ظرائف مورد توجه سعدی میباشد.

نتیجه گیری: بررسی اشعار سعدی و تعمق در انعکاس آداب اجتماعی و فرهنگی عصر وی نشان میدهد سعدی در مقام نصیحتگری اجتماعی، طنزپردازی منتقد و نکته بینی خردمند به آداب و رسوم اجتماعی عصر خویش توجه داشته است.

کلمات کلیدی
سعدی , آداب و رسوم , اجتماع و فرهنگ , قرن هفتم

• قرآن کریم
• انصاری. محمدرضا (1386). حسبه در دایره المعارف تشیع. جلد 6 . تهران: دفتر دایره المعارف تشیع. ص 421.
• بیانی. شیرین (1388). سعدی: خاک شیراز و بوی عشق. تهران: یزدا. صص 145 ـ 144.
• ثقفی. سید محمد (1375). نگاهی به اندیشه های اجتماعی و سجایای اخلاقی سعدی. مشکوه. شمارۀ 51. صص 128 ـ 11.
• جوینی. عطاملک (1382). تاریخ جهانگشا. به تصحیح علامه محمد قزوینی. جلد 1. تهران: دنیای کتاب. ص 18.
• دهخدا. علی اکبر (1373). لغتنامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• رستگار فسایی. منصور (1350). مقالاتی دربارۀ زندگی و شعر سعدی. شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی شیراز. ص 145.
• زرین‌کوب. عبدالحسین (1380). دنبالۀ جستجو در تصوف ایران. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر. ص 11.
• زرین‌کوب. عبدالحسین (1386). با کاروان حلّه. تهران: علمی. صص 55 ـ 54.
• سعدی. مصلح الدین (1379). کلیات. به تصحیح: محمدعلی فروغی. تهران: ققنوس.
• سعدی. مصلح الدین (1398). گلستان. به تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ چهاردهم. تهران: خوارزمی.
• صفا. ذبیح الله (1382). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: توس. صص 10 و 21 و 590 و 167 و 165.
• علوی. سید یوسف (1385). آموزه های فقهی در گلستان. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. (3) 25. صص 155 ـ 147.
• غلامرضایی. محمد (1377). سبک‌شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو). تهران: نیلوفر. ص 243 ـ 242.
• کسایی. نورالله (1376). سرگذشت دانشمندان و مرکز دانش در حملۀ مغول. نامۀ پژوهش. شمارۀ 4. صص 321 ـ 289.
• مستوفی. حمدالله (1336). نزهت القلوب. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: طهوری. ص 138.
• ولک. رنه و آستین وارن (1373). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی. ص 99.
• یاقوت حموی. شهاب‌الدین ابی عبدالله (1324 هـ ). معجم البلدان. تصحیحه و ترتیب وصفه: محمدامین الخناجی. طبع به مطبعه سعادت. به جوار محافظه. مصر. قاهره: ص 320.
• یوسفیان. محمدجواد (1357). نگاهی جامعه شناختی به سعدی. اطلاعات علمی (9) 10. صص 17 ـ 11.
• Keshavarz.M. (2012). Contastive Analysis and Eror Analysis, Rahnama press.